เรื่องหลังเลนส์ ตอน.บุญเสริม สาตราภัย

เรียบเรียงโดย ศุภกิตติ์ คุณา

ภาพถ่ายเก่าล้านนาในอดีต ที่ผ่านความทรงจำมาแล้วมากกมาย โดยเฉพาะภาพเก่าประวัติศาสตร์เมืองเชียงใหม่ ส่วนใหญ่เป็นผลงานการถ่ายภาพของตาบุญเสริม ถือว่าว่าเป็นคนบันทึกประวัติศาสตร์หน้าหนึ่งของเชียงใหม่เลยก็ว่าได้

บุญเสริม สาตราภัย หรือที่เรียกกันคุณลุงบุญเสริม เริ่มทำงานครั้งแรกที่ร้านขายปุ๋ยวิทยาศาสตร์ของพี่สาวที่ตลาดต้นลำไย ซึ่งเป็นร้านขายปุ๋ยวิทยาศาสตร์แรกของเมืองเชียงใหม่ ระหว่างที่ทำงานที่นี่ บุญเสริมได้รับการแนะนำและการฝึกสอนทางด้านเทคนิคการถ่ายภาพจากนายแพทย์อุทัย สนธินันท์ พี่เขยซึ่งเป็นช่างฝีมือถ่ายรูปมือดี ด้วยความรักและความมุ่งมั่นในการถ่ายรูป บุญเสริมได้ฝึกฝนเทคนิคการทำงานด้านนี้ตลอดเวลา เมื่อมีเวลาว่างจากการขายปุ๋ยนั้นเขามักออกไปตระเวนถ่ายรูปสถานที่และโบราณสถานต่างๆ ในเมืองเชียงใหม่อยู่เสมอ รวมทั้งมีโอกาสติดตามพี่เขยออกไปถ่ายรูปในต่างจังหวัดต่าง เพราะพี่เขยเป็นหัวหน้าหน่วยควบคุมไข้มาลาเรียภาคเหนือมักจะต้องออกตรวจท้องที่ จนบุญเสริมคุ้นเคยและเป็นที่รู้จักนักหนังสือพิมพ์เชียงใหม่แทบทุกคน เนื่องจากในช่วงนั้นสำนักพิมพ์ต่างๆ ยังไม่มีช่างภาพเป็นของตัวเอง เพราะกล้องถ่ายรูปมีราคาแพง ฉะนั้นเมื่อมีการรายงานข่าวใหญ่ครั้งใด จึงมักจะมาขอให้เขาไปช่วยถ่ายรูปให้

ในปี พ.ศ. 2503 เขาได้เข้าทำงานในกองบรรณาธิการหนังสือพิมพ์คนเมือง ในหน้าที่ผู้สื่อข่าว เขาเคยร่วมคณะสำรวจชนเผ่า “ผีตองเหลือง” กับไกรศรี นิมมานเหมินท์ และเป็นที่มาของสารคดีเรื่องผีตองเหลือง ลงในหนังสือพิมพ์คนเมือง และได้รับรางวัลผลงานยอดเยี่ยมจากมูลนิธิวิชาการหนังสือพิมพ์ หรือรางวัลพูลิตเซอร์เมืองไทย ซึ่งมีพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นนราธิปพงศ์ประพันธ์ เป็นประธาน โดยได้รับโล่เกียรติยศจากพลเอกถนอม กิตติขจร รองนายกรัฐมนตรี (ในขณะนั้น) เมื่อปี พ.ศ. 2506 นับเป็นนักหนังสือพิมพ์ภูมิภาคคนแรกและคนเดียวที่ได้รับรางวัลนี้ เขาทำงานอยู่ที่สำนักพิมพ์คนเมืองจนถึง พ.ศ. 2513 จึงย้ายไปทำงานกับหนังสือพิมพ์ไทยนิวส์จนถึง พ.ศ. 2525 จึงลาออกจากงานหนังสือพิมพ์ไทยนิวส์

ตาบุญเสริม ยังเป็นผู้เชี่ยวชาญประวัติศาสตร์และเหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในเมืองเชียงใหม่ในช่วง 100 ปีมานี้ โดยมีหนังสือรวมภาพถ่ายที่สำคัญๆ เช่น “เสด็จล้านนา” ที่บันทึกภาพถ่ายเมื่อคราวพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสเชียงใหม่, “เชียงใหม่กับภัยทางอากาศ” ที่รวบรวมภาพถ่ายและข้อมูลสมัยสงครามมหาเอเชียบูรพา, “ล้านนาเมื่อตะวา” ซึ่งมีภาพถ่ายในอดีตของโรงเรียนและตลาดหลายแห่งในเมืองเชียงใหม่ และหนังสืออื่นๆ อีกมากมาย คุณลุงบุญเสริมยังได้บริจาคภาพถ่าย, แผ่นเสียง, กล้องถ่ายรูป และอุปกรณ์ทางการถ่ายภาพสำคัญๆ ให้แก่สำนักหอสมุดของมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และมหาวิทยาลัยพายัพอีกด้วย

ตาบุญเสริม เสียชีวิตเมื่อวันที่ 16 สิงหาคม พ.ศ. 2560 อายุ 88 ปี ด้วยโรคชรา ห้วงต้นเดือนมกราคม ปี พ.ศ.2557 ผมมีโอกาสได้สัมภาษณ์ตาบุญเสริม สาตราภัย ในโครงการคนรุ่นใหม่หัวใจ๋ฮักเมือง ตอน ศึกษาตามหาประวัติศาสตร์จากภาพในอดีต ถือว่าเป็นโอกาสที่ดีมาก ที่ได้พูดคุยแลกเปลี่ยนภาพประวัติศาสตร์เมืองเชียงใหม่กับตาบุญเสริม ซึ่งมีอายุมากแล้ว (ณ ขณะนั้น)

---

อ้างอิง: โลกล้านนา (2551) บุญเสริม สาตราภัย บุคคลทางวัฒนธรรม, สำนักหอสมุด มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และสำนักบริการเทคโนโลยีสารสนเทศ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

อ้ายจรัล มโนเพ็ชร

จรัล มโนเพ็ชร ราชาโฟล์กซองคำเมือง
เรียบเรียงโดย ศุภกิตติ์ คุณา

“จรัล มโนเพ็ชร” หรือ ราชาโฟล์กซองคำเมือง เสียชีิวิตจากการที่หัวใจล้มเหลวฉับพลัน เมื่อย่ำรุ่งของวันที่ 3 กันยายน พ.ศ. 2544 ณ จังหวัดลำพูน จึงทำให้วันที่ 3 กันยายน ของทุกๆปี ถือเป็นวันที่รำลึกราชาเพลงโฟล์กซองคำเมือง ซึ่งในปีนี้ 2564 ก็ครบ 20 ปี ของการจากไปของราชาโฟล์กซองคำเมือง

จรัล มโนเพ็ชร ในความคุ้นเคยของผม มาจากที่ว่าผมรู้จัก เมืองมะละแหม่ง ตอนสมัยเด็กๆ จากเพลงมะเมียะ ของจรัล มโนเพ็ชร ซึ่งได้ยินครั้งแรกทำให้ฉุกคิดว่า มีเมืองชื่อนี้ด้วยเหรอ ตั้งอยู่ตรงไหน เลยเป็นจุดเริ่มต้นความชอบประวัติศาสตร์ แผนที่เมืองต่างๆตั้งแต่ตอนนั้นเป็นต้นมา เพลงดังของคุณจรัล ถ้ากล่าวถึง เพลงล่องแม่ปิง, สาวเชียงใหม่, รางวัลแด่คนช่างฝัน แทบจะไม่มีไม่รู้จักหรือแม้แต่ทำนองดนตรีที่คุ้นเคยมาตั้งแต่สมัยๆเด็กๆของผม สมัยนั้นได้เรียนดนตรีพื้นเมือง ครูมักจะใช้โน้ตเพลงของคุณจรัล มโนเพ็ชร มาสอนดนตรี แม้แต่ภาพยนตร์และศิลปินหลายท่านก็ได้นำเพลงของจรัลมาร้องใหม่ในเวอร์ชั่นต่างๆ

ราชาโฟล์กซองคำเมือง

ถ้าพูดถึงผลงานเพลงของ จรัล มโนเพ็ชร ในส่วนตัวของผมเอง จะคุ้นหูแทบทุกเพลง อ้างอิงข้อมูลจากวิกิพีเดีย งานดนตรีของจรัลมีเอกลักษณ์จากการสร้างสรรค์ภาษาถิ่นเหนือ (คำเมือง) ของเขาซึ่งเรียกว่า “โฟล์กซองคำเมือง” ที่ก่อเกิดขึ้นนับแต่ปี พ.ศ. 2520 และได้รับความสนใจจนเป็นที่ยอมรับ และกลายเป็นแบบอย่างบนแนวทางดนตรีท้องถิ่นร่วมสมัยในปัจจุบัน

โฟล์กซองคำเมืองของจรัลไม่เพียงได้รับความนิยมชมชอบจากชาวเหนือหรือชาวล้านนา ซึ่งเข้าใจภาษาคำเมืองภาษาท้องถิ่นของตน แต่ยังเป็นที่ชื่นชอบของชาวไทยภาคอื่น ๆ ไปจนถึงชาวต่างชาติที่สนใจในศิลปะการดนตรี เอกลักษณ์ของเขาทั้งในการแต่งเพลง ร้องเพลง และเล่นดนตรี ทำให้จรัลได้รับการยกย่องให้เป็น “ราชาโฟล์กซองคำเมือง” จรัลแต่งเพลงไว้กว่าสองร้อยเพลงในช่วงเวลาราวยี่สิบห้าปีของชีวิตศิลปินของเขา เป็นบทเพลงที่งดงามด้วยการใช้ภาษาเยี่ยงกวี จนทำให้เขาได้รับโล่ประกาศเกียรติคุณจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี เมื่อปี พ.ศ. 2537 ในฐานะ “บุคคลดีเด่นทางด้านการใช้ภาษา”

อบเชย เวียงพิงค์ ศิลปินตำนานเพลงอมตะ ปี๋ใหม่เมือง

เรื่องโดย : ศุภกิตติ์ คุณา (สัมภาษณ์เมื่อ พ.ศ.2559)

ถ้ากล่าวถึงบทเพลงในอัลบั้มต่อไปนี้ ในภาคเหนือโดยเฉพาะจังหวัดเชียงใหม่และลำพูน แทบไม่มีใครที่จะไม่รู้จักเพลงเหล่านี้มักถูกเปิดมายาวนานหลายสมัยจนคุ้นหูเป็นอมตะ อย่างเช่นเพลง จุ๊หมาน้อยขึ้นดอย สาวจี๋ จ้างมันเต๊อะ อ้ายบ่ลืมแต้กา ดำหัวปี๋ใหม่เมือง แอ่วปี๋ใหม่เมือง เป็นต้น

“ปี๋เก่าก็ล่วงไปแล้ว ปี๋ใหม่แก้วก็มาฮอดมาเติง ประเพณีปี๋ใหม่เมืองเฮา ทั้งหนุ่มเฒ่า เฮาล้วนร่ำเปิง ต่างก็แห่ฟ้อนรำตามเจิง สำราญรื่นเริงฮ่วมกันเล่นน้ำ”

ท่อนเพลงนี้มักจะได้ยินทุกๆช่วงเทศกาลสงกรานต์หรือปี๋ใหม่เมืองที่จังหวัดเชียงใหม่และใกล้เคียงในภาคเหนือตอนบน มักจะนำบทเพลงที่ศิลปินชุด อบเชย เวียงพิงค์ & วีระศักดิ์ มาเปิดเพื่อเข้าบรรยากาศกับเทศกาล เรามักจะได้ยินแต่เพลง แต่แทบไม่รู้เลยว่าศิลปินเป็นใคร

อบเชย มีชื่อจริงว่า อบเชย นามสกุล ศรีสุข (นามสกุลเดิม อินทราพุฒ) เกิดเมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม พ.ศ.2508 ภูมิลำเนาเดิมเป็นคนบ้านไร่ ตำบลทุ่งต้อม อำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ (เป็นคนสันป่าตองแต่กำเนิด) ปัจจุบันอาศัยอยู่ที่จังหวัดนครปฐมกับครอบครัว อบเชยเป็นศิษย์เก่าสันป่าตองวิทยาคมรุ่นแรกที่มีการใช้ระบบมัธยมศึกษาปีที่ 1 เรียนชั้นมัธยมศึกษาช่วงปี พ.ศ.2521-2526 และอบเชยจะเรียกตัวเองว่า อบ

เมื่อถามถึงเส้นทางชีวิตสู่ถนนสายดนตรีของอบเชย

ตอนเด็กๆ อบเชยมีนิสัยเป็นคนที่ชอบร้องเพลงอยู่แล้ว เนื่องจากคุณพ่อเป็นนักดนตรีเก่าและมักจะชอบร้องเพลงกับพี่ชายและพี่สาว ในขณะช่วงระหว่างที่เรียนอยู่ที่โรงเรียนสันป่าตองวิทยาคม อบมีความสนใจร้องเพลงเพื่อผ่อนคลายและในส่วนของวิชาดนตรี ซึ่งครูธุธัช กริชสวรรค์ ได้ให้นักเรียนทุกคนได้แสดงความสามารถทางการร้องเพลงและได้ให้โอกาส คัดเลือกอบมาเป็นนักร้องของวงดนตรีโรงเรียน ซึ่งอบเชยเป็นนักร้องของโรงเรียนครั้งแรกอายุประมาณ 15 ปี (พ.ศ.2523) หลังจากจบการศึกษาชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ด้วยความที่ว่าครอบครัวของอบเชยเป็นครอบครัวที่ยากจน จึงไม่มีโอกาสได้เรียนต่อในระดับมหาวิทยาลัย ต้องหางานทำ จนได้มารู้จักกับ อาจารย์วีระศักดิ์ จันทิมา (ซึ่งอาจารย์ก็ได้ร้องเพลงคู่กับอบเชยในเพลงแอ่วเมืองเหนือ-ดำหัวปี๋ใหม่ และอีกหลายๆเพลง) อาจารย์ได้รู้จักกับนายห้างบุญทรง ที่บริษัททิพย์เนตร ซึ่งเป็นบริษัทขายเทป จากนั้นนายห้างก็ได้ติดต่อให้อบเชยกับอาจารย์วีระศักดิ์ไปอัดเทปชุดแอ่วเมืองเหนือกับบริษัทชัวร์ออดิโอ(ค่ายเพลงชัวร์ เอ็นเทอร์เทนเมนท์) โดยชื่อ อบเชย เวียงพิงค์ เป็นชื่อที่บริษัทชัวร์ออดิโอได้ตั้งให้อบเชย สำหับอัลบั้มแอ่วเมืองเหนือชุดแรกนั้น ได้อัดเสียงตอนอายุประมาณ 21-22 ปี และได้ออกผลงานเพลงในชื่ออัลบั้มแอ่วเมืองเหนือทั้งหมด 4 ชุด

พูดถึงผู้ประพันธ์ในอัลบั้มแอ่วเมืองเหนือและชอบเพลงไหนมากที่สุด

สำหรับผู้ประพันธ์คำร้อง-ทำนองจะมี สนิท ศ., ธินศมาศ มหานาม, ส่งสุข ภัคเกษม และสำราญ ชัยปัน ส่วน หนุ่ม ภูไท เป็นผู้เรียบเรียงดนตรี สำหรับอัลบั้มนี้ อบเชยชอบหมดทุกเพลง เพราะเป็นเพลงสะท้อนชีวิตของผู้คนในภาคเหนือเรา แต่ที่ชอบเป็นพิเศษคือเพลงแอ่วเมืองเหนือและดำหัวปี๋ใหม่ เพราะทั้งสองเพลงนี้เป็นบทเพลงที่มีความหมายสำหรับพี่น้องภาคเหนือ เป็นบทเพลงที่สื่อถึงเอกลักษณ์ของประเพณีปี๋ใหม่เมืองข

เคยดาดหวังกับผลงานเพลงของตนเองหรือไม่

ตอนนั้นคิดตามประสาเด็กบ้านนอกค่ะ ว่าจะมีใครเขามาฟังเพลงของเรา เสียงของเราก็อาจจะไม่ไพเพราะเหมือนนักร้องคนอื่นที่มีชื่อเสียง พอคิดแล้วก็อาย และกลัวว่าจะไม่มีคนฟังเพลงของเราและก็ไม่เคยคิดเลยค่ะว่าเพลงจะถูกเปิดในช่วงเทศกาลสงกรานต์หรือปี๋ใหม่เมืองของทุกๆปี ซึ่งสมัยนั้นเมื่อออกอัลบั้ม เพลงยังไม่ค่อยนิยมเท่าไหร่ สมัยก่อนที่อบจะอัดเสียง มักจะได้ยินเพลงของคุณนิทัศน์ ละอองศรีอยู่บ่อยๆ แต่สมัยนั้นไม่ค่อยมีคนเปิดเพลง อาจเป็นเพราะวิทยุเทปราคายังแพงและความก้าวหน้าทางเทคโนโลยียังมีน้อยอยู่ค่ะ ซึ่งไม่เหมือนสมัยนี้ที่หาซื้อง่าย ราคาไม่แพงและความทันสมัยของเทคโนโลยีมีสูงมากขึ้น

ทำไมถึงเลิกร้องเพลงหรือหายจากวงการเพลงนี้ไปเลย

อบเชยเลิกร้องเพลงและหายไปจากวงการเพลงนี้ ก็เพราะว่าตอนนั้นมีครอบครัวแล้ว ก็เลยคิดว่า ขอหยุดเพื่อมาทำหน้าที่แม่บ้านและให้ครอบครัวเป็นครอบครัวที่สมบูรณ์และอบอุ่นดีกว่าค่ะ ซึ่งตอนนี้ก็ยังสามารถร้องเพลงได้อยู่ค่ะ แต่ไม่ได้ร้องเพลงเป็นอาชีพและไม่ได้ร้องเพลงในงานใดๆทั้งสิ้น เป็นเวลาเกือบ 20 ปีแล้ว ซึ่งบางครั้งอาจจะลืมเนื้อเพลงไปบ้างตามกาลเวลา แต่เสียงก็อาจจะไม่ค่อยเหมือนเมื่อก่อน เพราะว่าอายุก็มากแล้วด้วย ปีนี้ (พ.ศ.2559) โชคดีที่ได้กลับมาเชียงใหม่บ้านเกิด ที่ อ.สันป่าตอง จ.เชียงใหม่ ได้เจอ อ.วีระศักดิ์ หลังจากที่ไม่ได้เจอกันกว่า 20 ปี ได้มีโอกาสนั่งพูดคุยแลกเปลี่ยนเรื่องเส้นทางสู่วงการเพลงปี๋ใหม่เมืองที่ผ่านมา ในอนาคต อบเชย ยังบอกว่าถ้าสุขภาพยังแข็งแรงดีก็อาจจะกลับมาร้องเพลงอีกครั้ง เมื่อปี พ.ศ. 2561 อบเชย เวียงพิงค์ ได้รับรางวัล รางวัลภูมิแผ่นดินปิ่นล้านนาจาก มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และปี พ.ศ. 2562 ได้รับรางวัลผู้ใช้ภาษาไทยดีเด่น จากกระทรวงวัฒนธรรม เนื่องวันภาษาไทยแห่งชาติ

---

© ข้อจำกัดด้านลิขสิทธิ์รูปภาพและบทความ:

บทความในหน้าที่ปรากฎนี้สามารถนำไปทำซ้ำเพื่อเผยแพร่ในเว็บไซต์หรือสิ่งพิมพ์อื่นๆได้ โดยไม่มีวัตถุประสงค์ในเชิงพาณิชย์ เช่น เว็บไซต์ที่ไม่แสวงหารายได้และไม่มีโฆษณาปรากฎในเว็บไซต์ นิตยสารที่ไม่ใช่เชิงพาณิชย์ เป็นต้น ทั้งนี้การนำไปทำซ้ำนั้นยังคงต้องปรากฎชื่อผู้แต่งบทความ และห้ามตัดต่อหรือเรียบเรียงเนื้อหาในบทความนี้ใหม่โดยเด็ดขาด และกรณีที่ท่านได้นำบทความนี้ไปใช้ในเว็บเพจของท่าน ให้สร้าง Hyperlink เพื่อสร้าง Link อ้างอิงบทความนี้มายังหน้านี้ และแจ้งเพื่อขออนุญาตมายัง www.minichiangmai.com ด้วย บทความนี้ถูกอนุญาตให้เผยแพร่บนวิกิพีเดีย Wikipedia.org